Oznaczenie poziomu cholesterolu HDL (lipoproteiny wysokiej gęstości) jest kluczowe dla oceny ryzyka chorób sercowo-naczyniowych. Wyższy poziom HDL we krwi wskazuje na efektywniejszy mechanizm usuwania nadmiaru cholesterolu z tkanek. Gdy poziom HDL jest obniżony, oznacza to, że mechanizm ten jest niewydolny, co zwiększa ryzyko wystąpienia poważnych schorzeń układu krążenia, takich jak zawał serca czy udar mózgu.

Cholesterol HDL – Co to jest?

Cholesterol HDL, znany również jako „dobry cholesterol” (ang. High-Density Lipoprotein), jest jednym z rodzajów cholesterolu całkowitego. Jest to białkowo-tłuszczowa cząsteczka produkowana w wątrobie, która transportuje cholesterol z krwi do wątroby. HDL odgrywa istotną rolę w ochronie przed tworzeniem się blaszek miażdżycowych w naczyniach krwionośnych, co może prowadzić do:

– choroby niedokrwiennej serca,

– zawału serca,

– udaru mózgu.

Oznaczenie poziomu cholesterolu HDL jest częścią badania profilu lipidowego, znanego również jako lipidogram. Pomiar HDL, w połączeniu z pomiarami innych frakcji lipidowych, takich jak cholesterol całkowity (TC), cholesterol LDL (LDL-C) – zwany „złym cholesterolem” oraz trójglicerydy (TG), dostarcza istotnych informacji o kondycji organizmu. Analiza tych wyników, uwzględniająca wiek, płeć oraz historię medyczną pacjenta, pomaga określić ryzyko miażdżycy i chorób sercowo-naczyniowych.

Cholesterol HDL – Norma dla dorosłych

Dla zdrowych dorosłych osób poziom cholesterolu HDL powinien wynosić:

– przynajmniej 1 mmol/L (40 mg/dL) u mężczyzn,

– przynajmniej 1,3 mmol/L (50 mg/dL) u kobiet.

W przypadku patologii możliwe jest obniżenie poziomu HDL poniżej normy, ale znaczne przekroczenie zakresu referencyjnego nie jest zazwyczaj uważane za klinicznie istotne.

Stosunek HDL do LDL

Obliczenie stosunku cholesterolu HDL do LDL (cholesterolu „złego”) pomaga precyzyjnie ocenić ryzyko sercowo-naczyniowe. Normalny stosunek HDL do LDL powinien wynosić od 1:3 do 1:2.

Znaczenie cholesterolu HDL

Cholesterol HDL jest kluczowy dla transportu cholesterolu z krwi i tkanek do wątroby, co pomaga obniżyć poziom cholesterolu całkowitego i zmniejsza ryzyko tworzenia się blaszek miażdżycowych. HDL ma również właściwości przeciwzapalne, przeciwzakrzepowe i antyoksydacyjne, wspomagając usuwanie reaktywnych form tlenu, które mogą przyczyniać się do miażdżycy.

Kiedy wykonać badania na cholesterol HDL?

Badanie poziomu cholesterolu HDL jest częścią profilaktyki, która pozwala ocenić ryzyko zawału serca, choroby wieńcowej, miażdżycy naczyń oraz udaru mózgu. Oznaczenie HDL jest również przydatne w diagnostyce i monitorowaniu terapii zaburzeń lipidowych. Profilaktyczne badania stężenia cholesterolu powinny być przeprowadzane u zdrowych osób nie rzadziej niż co 5 lat, a u osób z grupy podwyższonego ryzyka – częściej.

Do grupy podwyższonego ryzyka należą:

– mężczyźni po 45. roku życia,

– kobiety po 55. roku życia,

– osoby z cukrzycą,

– osoby z nadciśnieniem tętniczym,

– osoby z chorobami wątroby, nerek, tarczycy,

– osoby otyłe i/lub palące papierosy,

– pacjenci z chorobami sercowo-naczyniowymi, np. zawałem serca w wywiadzie rodzinnym lub klinicznym.

Dodatkowo, pacjentki przyjmujące doustną antykoncepcję hormonalną lub osoby stosujące retinoidy powinny częściej badać poziom HDL.

Jak przygotować się do badania HDL?

Oznaczenie poziomu HDL przeprowadza się na podstawie próbki krwi żylnej pobranej z żyły w zgięciu łokciowym. W nowoczesnych rekomendacjach nie wymaga się, aby pacjent był na czczo przed badaniem profilu lipidowego. Jeśli jednak uzyskany wynik poziomu trójglicerydów jest zbyt wysoki (ponad 5 mmol/L lub 440 mg/dL), badanie powinno być powtórzone po 10-12 godzinach niejedzenia.

W praktyce, gdy profil lipidowy jest oznaczany wraz z innymi parametrami biochemicznymi lub badaniem morfologii krwi, pacjenci zazwyczaj pozostają na czczo przed pobraniem krwi.

Przyczyny obniżenia poziomu cholesterolu HDL

Poziom HDL może być obniżony u osób prowadzących niezdrowy styl życia, takich jak nadużywający alkoholu, palący papierosy lub stosujący wysokotłuszczową dietę bogatą w tłuszcze trans i zwierzęce. Również niektóre leki, w tym leki nasercowe, moczopędne, hormonalne, antykoncepcyjne oraz retinoidy, mogą wpływać na obniżenie poziomu HDL. Osoby z nadwagą, otyłością, chorobami nerek, tarczycy lub wątroby również mogą mieć niższy poziom HDL.

Skutki uboczne niskiego poziomu cholesterolu HDL

Zbyt niski poziom cholesterolu HDL wiąże się z podwyższonym ryzykiem miażdżycy oraz chorób sercowo-naczyniowych. Może również prowadzić do problemów ze snem, stanów depresyjnych, a w niektórych przypadkach niskie stężenie cholesterolu całkowitego, w tym HDL, może być objawem, ale nie przyczyną, chorób nowotworowych.

Jak podwyższyć cholesterol HDL?

Podstawowym sposobem na zwiększenie poziomu cholesterolu HDL jest eliminacja czynników ryzyka, takich jak zdrowa dieta, ograniczenie alkoholu i papierosów, redukcja masy ciała, odpowiednie leczenie chorób podstawowych oraz regularna aktywność fizyczna. Farmakologiczne leczenie jest stosowane tylko w uzasadnionych przypadkach.

Wpływ masy ciała i aktywności fizycznej na cholesterol HDL

Utrzymanie prawidłowej masy ciała i regularna aktywność fizyczna są kluczowe dla zachowania odpowiedniego poziomu cholesterolu HDL.

Dieta a HDL – Jakie zmiany w diecie pomogą zwiększyć „dobry cholesterol”?

Aby podnieść poziom cholesterolu HDL, warto stosować dietę bogatą w błonnik, unikając tłuszczów trans i zwierzęcych. Warto wprowadzić do diety tłuszcze roślinne, takie jak oliwa z oliwek, węglowodany złożone, pełnoziarniste pieczywo, a także zielone i czerwone warzywa oraz ryby bogate w kwasy omega-3.

Z czego zrezygnować przy niskim HDL?

Przy niskim poziomie cholesterolu HDL należy zrezygnować z używek, takich jak alkohol i papierosy, oraz unikać niezdrowej, wysokotłuszczowej diety, bogatej w przetworzoną żywność i słodycze.

Poziom cholesterolu HDL jest ważnym markerem ryzyka sercowo-naczyniowego, dlatego warto regularnie monitorować jego stężenie. Pacjenci z niskim poziomem HDL powinni skupić się na zdrowym stylu życia, w tym utrzymaniu odpowiedniej masy ciała, zdrowej diecie oraz regularnej aktywności fizycznej, aby zmniejszyć ryzyko miażdżycy, zawału serca czy udaru mózgu.